Grup Pieta

Grup Konusu: Rönesans Dönemi
Grup Lideri: Furkan Gül
Grup Üyeleri: Kübranur Güneş, Seycan Ekici, Leyla Bostancı, Fatma Para  

>Nedenleri ve Sonuçları;
Rönesans, sözcük olarak “yeniden doğuş” anlamına gelmektedir.
Coğrafi keşiflerle birlikte Avrupa’da başlayan ekonomik canlanma, bilim ve sanatta yeni bir dönemin başlamasını sağladı.

Ekonomik gelişmenin yarattığı zenginlik ve refah, Ortaçağın durağan, sıkıcı hayat ve düşüncesini bir kenara bırakmayı; doğallık,yaşama tutkusu, zevk ve sevinç içinde yaşamayı ön plana çıkardı.

Rönesans, modern sanayi toplumuna geçişin bir aşaması olmuştur. Bir başka deyişle Ortaçağ ile Yeniçağ arasında bir basamaktır.

Rönesans hareketi Avrupa’da her ülkede aynı zamanda olmamıştır. Bu hareketin ilk çıkış noktası italya’dır.

Rönesansın Nedenleri

1. Ortaçağın sonlarına doğru bilim ve sanatta bir birikimin gerçekleşmesi

2. Eski Yunan ve Roma uygarlıklarına ait eserlerin incelenmesi, değerlendirilmesi ve üniversitelerde okutulması

3. Matbaanın bulunmasıyla yeni buluş ve düşüncelerin geniş kitlelere ulaşma imkânının doğması

4. Coğrafi Keşifler sonucu refah düzeyinin yükselmesi; düşünce ve sanat eserlerinden hoşlanan bir sınıfın ortaya çıkması

5. Coğrafi Keşiflerle insanların düşünce ufuklarının genişlemesi

6. Kültür ve sanat faaliyetleri ile bilim adamı ve sanatçıları himaye eden varlıklı kişilerin ortaya çıkması

7. Elverişli ortam nedeniyle üstün yetenekli bilim ve sanat adamlarının yetişmesi

8. Türklerin istanbul’u almasından sonra birçok Bizanslı bilgin ve sanatçının italya’ya gelmesi ve buradaki bilim ve sanat çalışmalarına katkıda bulunmaları

Rönesansın İlk Önce İtalya’da Başlama Nedenleri

1. İtalya’nın Akdeniz’in ortasında bir yarımada olması nedeniyle ilkçağdan beri Akdeniz ülkeleriyle yoğun ilişkiler içinde olması

2. Akdeniz ticareti sayesinde italya’da önemli bir sermaye birikimi olması ve zengin kentlerin ortaya çıkması

3. Sanatçıları himaye eden Meşen denilen kişilerin olması

4. İtalya’nın ilkçağdan beri önemli bir kültür ve uygarlık merkezi ve Eski Roma, Yunan, Helen uygarlıklarının kültür mirasına sahip olması

5. İtalya’da daha özgür bir ortam olması

6. Roma’nın aynı zamanda çok önemli bir dinsel merkez olması

İtalya’da Rönesans

İtalya’da rönesans Hümanizma ile başladı. Bu akımın temsilcileri eski Yunan, Latin ve ibrani metinlerini yeniden yorumlayıp yayımladılar. Hümanizma hareketi Ortaçağ’ın skolastik düşüncesini yıkıp yerine pozitif düşünceyi koydu.

Hümanizma; insanın,

• kendi doğasını tanımasını

• kendi yasalarını yapmasını

• kendi hakkına sahip çıkmasını sağladı.

Dante, Petrark ve Bokaçiyus Hümanizmanın ilk öncüleridir. Asıl hümanistler Makya-vel, Gişarden ve Tasso’dur. Bunlar dinden bağımsız bir kültür oluşturmak, insan ve dünya ile ilgili bir felsefe yaratmak istiyorlardı. XV. Yüzyılın ortalarına doğru Hümanizma diğer sanat alanlarına da yayıldı. Sanatta doğaya dönüş ve gerçeğin ifade edilmesi ön plâna çıktı.

Resimde; Giotto, Rafael, Leonardo da Vinci

Mimaride; Bramant, Mikelanj

Heykeltraşlıkta; Donetello, Giberti, Mikelanj ölümsüz eserler verdiler.

Diğer Avrupa Ülkelerinde Rönesans

Rönesans hareketi, italya dışındaki ülkelerin tümünde görüldü. Ancak, her ülkede İtâlya’daki nitelik ve çapta olmamıştır.

Fransa’da Hümanizma hareketi kral tarafından Collège de France’in (Kolej dö Frans) açılmasıyla başladı.

Fransa’da rönesans hareketi daha çok mimarlıkta ve bir dereceye kadar heykeltraşlık ve resimde görüldü. Bu dönemin en ünlü mimari Piyer Lesko, daha çok saray ve şato yapımına yönelmiştir.

Montaigne, bu dönemin ünlü düşünürlerindendir ve deneme türünün babası sayılır. François Villan, Pierre de Ransard, Rabelais, Fransa’da yetişmiş ünlü hümanistlerdir.

İngiltere’de, rönesans daha çok Hümanizma alanında gelişti. Dönemin en büyük Hümanisti Şekspir’dir. Almanya’da, rönesansın resimde en büyük temsilcisi Alber Dürer’dir. Erasmus ünlü hümanistlerdendir. İspanya’da edebiyat alanında Cervantes, resimde Velaskes ölümsüz eserler verdiler.

Rönesanstan sonra Avrupa sanatı büyük bir gelişme gösterdi. Aynı zamanda bu hareket, dünyaya yeni bir görüş ve düşünüş getirdi.

Birey ön plana çıktı. Bireyin özgürlükleri önem kazandı. Kilisenin, hayatın her alanını kapsayan baskısı önemli ölçüde kırıldı.

Rönesansın Sonuçları

1. Avrupa’da bilim ve sanat alanında yeni bir anlayış egemen oldu.

2. Skolastik düşünce yıkıldı. Gözlem ve deneye dayalı bilgiler yerleşti.

3. Bilim ve sanat alanında birçok eser verildi.

4. Milli diller gelişti, milli edebiyatlar ortaya çıktı.

5. İncil yeniden incelendi. Kutsal kitaplar ve din adamları eleştirildi. Kilisenin otoritesi sarsıldı ve Reform hareketleri başladı.

6. Avrupalılar her alanda ilerleme sağlayarak dünyada üstün duruma geldiler.

                                                  RÖNESANS VE ANTİSEMİTİZM
Sanatta ve bilimde bir aydınlanma hareketiydi Rönesans. İronik olarak Vatikan’ın en etkin olduğu İtalya’da, Papalığın hemen yanı başında yeşermişti. Bireyin hayatını zenginleştirmeye, rasyonel düşüncenin önünü açmaya yönelikti. Dinin baskıcı karakterini yumuşatma gibi bir misyonu olmamakla beraber, Rönesans’ın büyüklerinin aforoz edilmeye kadar götürüldükleri bir dönemdi. Halk kitlelerini yalnızca cahil değil aynı zamanda amaçsız bırakmanın kendi çıkarlarına daha uygun olacağını hesaplayan Kilise’nin ve onun güdümündeki kralların, derebeylerin zamanıydı.

                                    Rönesans Ünlü Sanatçıları

Hollanda sınırları içinde ilk dönem Rönesans‘ın öncülerinden Hieronymus Bosch, eserleri çok bilinen ancak hakkında çok az şey bilinen ressamlarımızdan biri. Doğum tarihini, yaşam biçimini, sanat görüşlerini öğrenebileceğimiz ne bir günlük, ne bir mektup bıraktı Bosch. Kaynaksızlık sebebiyle 15. Yüzyıl belediye kayıtlarına güvenerek 1450’de doğup 1516’da öldüğünü kabul ediyoruz. Ressamın baş işi kabul edilen, yalnızca dış tarafından söz edeceğim dev eseri “The Garden of Earthly Delights“, 66 yıl olduğuna inandığımız ömrünün 20 yılını almış. 

Daha önce “Babil Kulesi” resminden bahsettiğim Pieter Bruegel,Rönesans‘ın ünlü  Flamalar’ından. 44 yıllık ömrünün 43. yılında tamamladığı “The Blind Leading the Blind“, ressamın en iyi işlerinden biri. İncil’den esinlendiği bu tabloda beş adet kör figür, ürkütücü derecede ince detaylarla betimlenmiş. 86 x 154 cm‘lik kanvas üzerine temperayla yaptığı eser, İtalya’daki Nazionali di Capodimonte Galerisi’nde sergileniyor.

Orijinal ismi “De Parabel der Blinden” olan İngilizce’de “The Blind Leading the Blind” veyahut “The Parable of the Blind” diye geçen, Türkçe’ye “Körlerin Kıssası” ya da “Körlerin Kör Kılavuzu” şeklinde çevrilen resim, 1568’de tamamlandı. Resim, 3. Alba Dükü Fernando Alvarez de Toledo’nun 1567 yılının Eylül ayında kabul ettiği Troubles Konseyi‘ne bir çeşit tepkidir. Ülke sınırlarında yayılan Protestanlık’ı bastırmak, yaymaya çalışanları cezalandırmak niyetiyle kabul edilen bu konseyle birlikte binlerce insan müebbete mahkum edilirken yüzlercesi ölümle cezalandırıldı. Bu dehşet verici cezalar, Bruegel‘i de çok etkiledi. Resimdeki gri, kahverengi, mavinin hakim olduğu bu depresif havanın kaynağı buradan gelir.

Yıl 1938. Frida 31 yaşında. Otobüs kazasının üzerinden 15 yıl geçmedi. Uzuvları kusursuz değil, yara izleri var. Biseksüel kimliğini keşfetmiş, sanatının olgunluk çağını yaşıyor. Kasım ayında Amerika’daki ilk sergisini açacak. Diego’yla 10 yıllık evli ama 1 sene sonra eşinden boşanacak. Sebebi, bildiğiniz gibi ‘sadakatsizlik’.İşte seneler sonra hayatı hakkında iki satır yazmaya yeltenen kişi, Frida Kahlo‘nun yaşadığı 1938 yılını bu şekilde özetler. İnişli çıkışlı, tutkulu ve acılı bir hayat yaşayan Frida, 31’inde tamamladığı “Tunas” adlı eserinde yaşadıklarının özetini çıkarmış. Latince’de “Opuntia” adı verilen (bizdeki adıyla “Kaynanadili“) kaktüs meyvesi, ressam tarafından kan kırmızıya boyanmış. Bu kırmızılık,Frida‘nın hem bedenindeki hem de ruhundaki kapanmayan yaraların görsel ifadesi. İkisi kırmızı, biri sarı ve yeşil tonlarındaki bu üç meyve, kenarı yeşil detaylı beyaz bir tabakta duruyor. Tabağın altındaki masa örtüsüne meyvenin suyu akmış. Bu, kanı çağrıştırıyor. 20 x 24 cm‘lik metal levha üzerine yağlıboyayla tamamladığı eser, Robert Holmes’in koleksiyonunda.

Sandro Botticelli, ilk dönem İtalyan Rönesansı’nda akla gelen ilk isimlerden biri. 40 yaşındayken 280 x 180 cm‘lik kanvasa tempera boyayla yaptığı “The Birth of Venus“, öyle önemli bir eserdir ki Botticelli‘nin kendisinden önce sanat tarihinin en meşhur mitolojik işi olmuştur.

Önce hikayeyi kısaca anlatayım; Yunan Mitolojisi’nde Zaman Tanrısı olanKronos, titan, yani ‘ata’dır. Aynı zamanda Zeus‘un da babasıdır ve Zeustarafından tahtından edilmiştir. Kronos, babası Uranüs‘ün soyunu kurutmak için cinsel organını kesip Akdeniz’e atar. Uranüs‘ün denize atılan ‘kaynağı‘, denizin dalgalarıyla köpüklenerek döllenir. İstiridye kabuğunda güvercinler tarafından korunan bu ‘yeni hayat’, bir süre sonra kabuğun kırılmasıyla ortaya çıkar. Bu, ‘Aşk ve Güzellik Tanrıçası’ Venüs‘tür ve güzelliğiyle görüldüğü her gözü büyülemiştir. Venüs, Yunan Mitolojisi’ne “köpük” manasına gelen “Aphros“tan türeyerek ‘Afrodit‘ ismiyle girer.

Bu kompozisyonda, Venüs‘ün istiridye kabuğundan çıkıp kıyıya doğru gidişi resmedilmiş. Kıbrıs kıyısına vuran istiridyeden çıkan Venüs, uzun saçı ve sol eliyle cinsel organını kapatırken sağ eliyle göğsünü örtmeye çalışmaktadır. Bu duruş, sanat tarihindeki Capitoline Venus pozudur. Uzun boynu, düşük ve biçimsiz omuzları ve gövdesiyle gerçek boyutlarından uzak, ancak zamanının güzellik algısına uyan biçimde resmedilen Venüs’ün yüzü, bugün hala ‘güzel kadın hatları’nın örneğidir.

Sağ tarafa bakınca Hora‘yı göreceksiniz. Uzun çiçekli elbisesi ve Venüs’ün saçlarına benzer uzun saçlarıyla Hora, Roma Mitolojisi’nde Mevsim Tanrıçası’dır ve elindeki çiçekli pelerinle Venüs‘ün çıplaklığını örtmeye hazırlanmaktadır. Üç güzel tanrıçadan biri olan Mevsim Tanrıçası Hora‘nın bu elbisesi ve uzattığı renkli pelerin, baharın gelişini müjdeleyen ilk öğedir. Baharı haber veren bir başka öğe, soldaki iki figürden erkek olan; yani Zefirus‘tur. Mitolojide baharın gelişi demek olan tatlı Batı rüzgarlarının tanrısı olan Zefirus,Venüs‘e doğru üflemekte. Üfleyişiyle baharı getiren Zefirus, burada bize “Venüs’ün doğuşu, bahardır” demek istiyor olabilir.Zefirus‘un kucakladığı kadın, doğanın düzeninden sorumlu tanrıça Chloris’tir (diğer ismiyle ‘Flora’) ve o da baharı simgeler. Zefirus ile Chloris‘in çevresindeki güller de yine baharın habercisidir. Gül, aynı zamanda deniz kabuğu, kuğu ve güvercin gibi Venüs‘ün de simgesidir.

Arka plandan bahsetmem gerekirse, peyzaj sizleri Kıbrıs kıyılarına götürür. Venüs de zaten kıyıya çıkmak üzeredir ve bahar gelmiştir. Gökte bahar arifesi havası var. Botticelli‘nin bu işine verdiği ışık, hafiften altınımsı bir renge sahip. Işık, sağ tarafta çiçeklenmiş ağaca, deniz kabuğunun üzerine ve Venüs‘ün bedenine vurmaktadır. Ressamın Lorenzo de Medici‘nin siparişi üzerine Angelo Poliziano‘nun şiirinden ilham alarak 1485’te tamamladığı ve orijinal ismi “Nascita di Venere” olan bu resim, Floransa’daki Uffizi Müzesi’nde sergilenmekte.

Büyük bir sanat ve bilim insanı olan Leonardo Da Vinci‘nin ölümünün üzerinden 5 asır geçti. Buna rağmen eserleri hala incelenip çözülmeye çalışılıyor, üzerine incelemeler yapılıyor. Böylesi önemli bir yeteneğe sahip olan Da Vinci, sanat hayatı boyunca İncil’den pek çok hikayeyi resmetti. İsa‘nın geleceğini haber veren “Beşaret“, “Karanfilli Meryem” ve bu yazımda bahsedeceğim Vaftizci Yahya‘nın kutsal görevini yerine getirdiği anı gösteren “İsa’nın Vaftizi“. Usta İtalyan’ın 69 x 57 cm‘lik ceviz ağacından yapılma panel üzerine yağlıboyayla tamamladığı “St. John the Baptist“inden anlatmaya çalışacağım.

Kuran‘da da geçen Zekeriya’nın oğlu Yahya, İncil’e göre ‘Aziz John’ ya da ‘Aziz Yahya‘nın kutsal görevi, İsa’yı vaftiz ederek onu bir Hıristiyan yapmaktır. Şeria Nehri kıyısında gerçekleşen vaftizle “Vaftizci Yahya” adını alan Yahya, Hıristiyanlık alemi için ‘Kurtuluş‘u haber veren kutsal bir aziz oldu ve 24 Haziran “Aziz Yahya Günü” ilan edildi.

Gelelim resme. Da Vinci‘nin 61 yaşında başladığı bu resim, 1516 gibi tamamlandı. Eser, ressamın son büyük eseri kabul edilir ve öğrencisi Salai de dahil pek çok ressam tarafından kopyalanmıştır. Da Vinci‘nin Roma’da yaptığı bu panel üzeri yağlıboya portre, Paris’teki Louvre Müzesi‘nde sergileniyor.

17. Yüzyıl Fransız resminin Barok sanatçısı Georges de La Tour, 1632 yılında başladığı “The Fortune Teller” eserini 3 yılda tamamladı. Sanat yaşamı boyunca Caravaggio etkisinden kurtulamayan La Tour, zaten bu işinde deCaravaggio‘nun aynı adı taşıyan ve kendisinden 7 yıl evvel tamamladığı eserini örnek aldı. 101.9 x 123.5 cm’lik kanvas üzerine yağlıboyayla yapılan resim, New York Metropolitan Müzesi‘nde sergileniyor. 

1593 yılında Fransa’da dünyaya gelen Georges de La Tour, 40’ında yapmaya başladığı bu eserinin sağ üstüne “G. de La Tour Fecit Luneuilla Lothar“ şeklinde kaligrafik imzasını yerleştirdi. Beş figürün yer aldığı resimde çingene falcıya el falı baktıran bir burjuva gencine oynanan sinsi bir oyunu gösteriyor. Çingene kadınlarının genci soymaya çalıştığı anı resmeden ressam, bizi de suç ortağı yapıyor.

Resimde, tam ortada konumlanmış olan erkek figürü, üst kesimden bir genç adam. Sol elini açarak bizim en sağımızda duran çingene kadınına fal baktırmaya hazırlanıyor. Diğer elini şüpheli bir biçimde beline koyan genç adamın yüzünde çingene kadına olan güvensizliği okunuyor. Çingene kadını ise gergin yüz ifadesiyle zengin çocuğuna güven verip sinsi planı tamamlama derdinde. Nedir bu sinsi plan? Bakalım;

Gencin sol arka tarafında (gençle çingene arasında) duran beyaz yüzlü kadın, elindeki küçük kesiciyle genç adamın zincirini kesmeye çalışıyor. Yüzü bize dönük olan bu kadının gözleri, korkulu bir şekilde genç adama bakıyor. Bu kadının yüzündeki gerginlik daha ilk andan itibaren bize bir rehavet katıyor. Resimdeki bir diğer suç, en soldaki çingene kadının gencin kesesini çalmaya çalışması. Elini gencin cebine sokan bu kadın, keseyi kendi solundaki siyah saçlı kadına verecek ve kadın da oradan uzaklaşacak.

La Tour‘un günışığını oldukça başarılı bir biçimde yansıttığı eserde gün içinde yaşanabilecek bir olayın kompozisyonu görünüyor. Birinin yüzü görünmese de diğer dört figürün yüzlerindeki ifadeler ayrıntılarıyla aktarılmış. İnsana ilk baktığı andan itibaren sanki suça alet oluyormuş gibi bir hava veren resim, ressamın en iyi eseri olarak görülüyor.

İtalyan Rönesansı’nın ilk en önemli ismi Leonardo Da Vinci, ustasıVerrocchio‘nun yanından ayrıldıktan yaklaşık 2 sene sonra “The Madonna of the Carnation“u tamamladı. Eserinde, Bakire Meryem ve bebek İsa figürünü kullanan Da Vinci, ana oğlu birbirine bir kırmızı karanfille bağlamış. Meryem’in ve bebek İsa’nın yüz ifadeleri, Meryem’in saç biçimi, mücevheri, karanfil gibi detaylar her ne kadar Verrocchio’yu anımsatsa da renkler ve fırça darbeleri, yoluDa Vinci‘ye çıkarıyor. Yani “İsa’nın Vaftiz Edilişi” eserindeki bir bir ortaklık söz konusu değil.

Da Vinci‘nin 28’indeyken 62 x 47.5 cm ebatlarındaki kanvasına yağlıboyayla yaptığı “The Madonna of the Carnation” (“Karanfilli Madonna”), ressamın en sevdiği kent olan Milan’da tamamlandı. Şu an Münih,Alte Pinakothek‘te sergilenen resim, ilk dönem Rönesans’ın temsili olarak ilk kez Almanya’da sergilendi ve bugün hala Almanya’nın sanatsal anlamda gurur duyduğu eserlerden biri.

Resme bakınca Meryem’i, diğer Da Vinci eserlerine göre daha farklı görüyoruz. Farklılığın kaynağı, Meryem’in Avrupa’dan gelen moda akımına uyumlu kıyafeti ve İncil’e göre pek kullanmadığı göğsündeki mücevher. Küçük bir yastık üzerinde oturan bebek İsa erkeklik organı görünecek kadar çıplak. Sağ koluyla bebek İsa’ya destek yapan Meryem, sol eliyle kırmızı bir karanfil tutuyor. Baş ve işaret parmaklarıyla zarif bir biçimde tuttuğu bu uzun saplı narin çiçeğin anlamı, ‘ilahi aşk‘tır. Bu İncil’de olduğu gibi Müslümanlık’ta da geçerli. Yüzünde hafif gülümser ifadeyle elindeki karanfile bakan Meryem, bu çiçekle bebek İsa’yla aralarında nesnel bir bağ kuruyor. Çiçeğe uzanmaya çalışan bebek İsa, bebekliğin verdiği kontrolsüzlükle hareket ediyor.

Kırmızı karanfil üzerinde biraz daha durmak istiyorum. Küçük bir araştırma sonucu “karanfil çiçeği” tamlamasının ilk kez Yunan Edebiyatı’nda kullanıldığını okudum. Günümüzde de ‘sevgi’ anlamına gelen kırmızı karanfil, burada sanatsal manasından uzak, dinsel bir anlam ifade ediyor. Bir kısım Hıristiyanlar’ın inancına göre, çarmıha gerilen İsa’yı gören Meryem’in ana yüreği, büyük bir yıkım yaşıyor ve Betlehem meydanında gözyaşı döküyor. Bu gözyaşları, Kutsal BakireMeryem’in gözlerinden yere düşerken kırmızı karanfil biçimini alıyorlar ve herkes bunu ilahi bir mucize olarak yorumluyor. Kimi yorumculara göre, resimdekikırmızı karanfil de anlattığım bu hikayeyle simgeleştirilmiş. Buna göre, çiçeğe uzanan bebek İsa, geleceğini görmüş, annesini teselliye çalışıyor olabilir.

Arka tarafa geçelim. Meryem’in solunda tutan ince boyuncu vazoda küçük bir demet çiçek var. En arkada ise ortadan ikiye bölünerek dört geniş pencere şeklinde görünen arka plan, aynı zamanda ışığın kaynağı da. Işık, güneşten geliyor. Oldukça karanlık olan odaya dolan gün ışınlarının odayı aydınlatması, ressamın eserlerinde çokça gördüğümüz kontrast tekniğinin başarısıdır.